Aldrowanda pęcherzykowata (Aldrowanda vesiculosa)
Wodna roślina owadożerna będąca pod ochroną ścisłą. Wpisana do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin ze statutem CR (krytycznie zagrożona). Ze względu na wysoki stopień zagrożenia wyginięcia w całej Europie aldrowanda została objęta Konwencją Berneńską i Dyrektywą Siedliskową. Przyczyną jej wymierania jest postępująca industrializacja, melioracje, zamiana jezior na zbiorniki retencyjne w związku z tworzeniem różnorakich systemów irygacyjnych. Ponadto wpływ na zanikanie tego gatunku ma silne nawożenie, rozwijająca się turystyka oraz zarastanie jezior pod wpływem działalności człowieka. Największe szanse przetrwania ten gatunek ma na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim oraz Augustowsko-Suwalskim.
Aldrowanda jest jedynym gatunkiem w swoim rodzaju – nie ma korzeni, żyje w wodach od Europy zachodniej aż do Indii i od Afryki zachodniej aż do Azji wschodniej. Rośnie w płytkich, osłoniętych od wiatru zatoczkach przy podtorfionych brzegach wypłaconych jezior o dnie pokrytym grubą warstwą mułu mineralno-organicznego.
Posiada aparat chwytny. Ruchy chwytne liścia polegają na skomplikowanym procesie. Połówki liścia są połączone stawem mieszczącym się na osi środkowej. Zmiany turgoru w tkankach po dolnej stronie nerwu środkowego, a właściwie wzrost ciśnienia , powoduje wydłużenie się tych komórek kierunku brzegu liścia, co wywołuje szybki ruch złożenia się obu połówek liścia. Zjawisko to nazywa się sejsmonastią - jest to bezkierunkowa reakcja ruchowa wywoływana dotykiem lub wstrząsem. Na powierzchni blaszki liściowej znajdują się włoski czuciowe. Między zadziałaniem bodźca a początkiem reakcji, tj. zamknięciem się połówek liścia upływa tylko 0,09 s. Samo zamknięcie trwa 0,2 s. Także tutaj działają zmiany turgoru w obszarze nerwu środkowego. Żywi się zooplanktonem, niekiedy larwami komarów i mikroskopijnym narybkiem.
Rozmnaża się jedynie wegetatywnie przez fragmentację pędu. W naszych warunkach klimatycznych kwitnie bardzo rzadko, zwykle nie zawiązując nasion.
Źródło: Polska Czerwona Księga Roślin, PAN, 2001.
J. Petermann, W. Tschirner, Interesująca botanika, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1987.
Arcydzięgiel litwor (Archangelica officinalis)
Roślina dwuletnia, kwitnaca od czerwca do sierpnia.
Rośnie na mokrych łąkach, w zaroślach, w wąwozach górskich oraz nad brzegami potoków, od pogórza do piętra podalpejskiego.
Korzeń i owoce mają przyjemny aromatyczny zapach i korzenny smak. Najważniejszą substancją czynna jest felandren, a także terpentyny, laktony i liczne kumaryny.
Małe dawki pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i łagodzą podrażnienia mięśni jelit. Zbyt duże dawki mogą prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Korzeń stosuje się w postaci odwarów, nalewek lub jako składnik mieszanek ziołowych przy schorzeniach przewodu pokarmowego, braku apetytu, zgadze, wzdęciach itp.
Roślina ta znajduje również zastosowanie w przemyśle spożywczym i perfumeryjnym.
Źródło:
F. Stary, V. Jirasek; Rośliny lecznicze; PWRiL, Warszawa 1982
Bagno zwyczajne (Ledum palustre)
Bagno jest to roślina lecznicza będąca pod częściową ochroną. Jest to krzew osiągający od 50 do 150cm wysokości. Występuje na torfowiskach wysokich i w borach bagiennych. Gałązki są wzniesione oraz pokryte kutnerem. Liście są zimotrwałe, skórzaste, z wierzchu ciemnozielone i lśniące. Kwiaty są białokremowe o kulistych baldaszkach, osadzone na długich szypułkach.
Roślina ta zawiera olejek eteryczny zawierający ledol. Ponadto garbniki, gorycze, substancje woskowe, arbutynę oraz glikozydy flawonoidowe.
Roślina ta wydziela charakterystyczny intensywny zapach. Do dziś bagno jest jeszcze stosowane jako środek przeciw molom, muchom i prusakom. Gałązki bagna rozkłada się w szafach, a wywarem z tej rośliny spryskuje miejsca nawiedzane przez niechciane owady.
W ziołolecznictwie ludowym roślina ta była używana jako środek wykrztuśny w ostrych i przewlekłych zapaleniach górnych dróg oddechowych, w nieżycie oskrzeli i astmie. Używane było również jako środek rozkurczowy w schorzeniach przewodu pokarmowego. Napar był stosowany do płukania w schorzeniach jamy ustnej i jako środek na ból zęba. Ponadto bagno jest ziołem o działaniu przeciwkaszlowym, przeciwzapalnym oraz drażniącym skórę i błony śluzowe. Ostatnie badania wykazały, że ledol jest substancją toksyczną i wywołuje wymioty i może powodować wrzody żołądka i jelit, a także niekorzystnie oddziaływać na układ oddechowy i moczowo-płciowy.
Fot. Ledum palustre (FJ)
Źródło: Senderski M, Zioła, Praktyczny poradnik o ziołach i ziołolecznictwie, Liber, Warszawa, 2009.